Echt goede innovaties kennen meerdere voordelen, stelt Thebe-bestuurder Agnes Klaren. De zorg wordt er kwalitatief beter van, de personele capaciteit wordt effectiever ingezet en cliënten kunnen zich beter zelf redden.

‘Verzorgend wassen’ in plaats van douchen is een nieuwe innovatie, die past bij de andere innovaties die de Brabantse regio en Thebe hebben ingevoerd: de druppelbril, het hulpmiddel waarmee cliënten zelf hun steunkousen kunnen aantrekken en de klittenbandzwachtel. Deze innovaties zijn inmiddels door zorgverzekeraars en andere zorgorganisaties in het hele land omarmd. “Dat is geen toeval”, vertelt Klaren.

Kwaliteitsverhogend

De ideeën komen namelijk altijd vanuit de medewerkers zelf. Zo ook het verzorgend wassen. Een wijkverpleegkundige had erover gehoord en wilde het uitproberen. Klaren: “Verzorgend wassen is voor cliënten en medewerkers minder belastend. Voor medewerkers is het bijvoorbeeld ergonomisch beter.”

Een innovatie moet vooral kwaliteitsverhogend zijn, vindt Klaren. Het verzorgend wassen gebeurt in plaats van douchen en wassen aan de wastafel. De washandjes laten een beschermend laagje achter op de dunne, kwetsbare huid. Klaren: “Deze manier van wassen is comfortabeler en minder inspannend, vooral voor mensen met COPD of hartfalen. Bovendien besparen we gemiddeld negen minuten per wasbeurt of kan de cliënt het nu soms zelfs zelf. We blijven hulp bieden bij het douchen als dat nodig is, maar bijvoorbeeld nog maar twee keer per week.”

Ideeën voor een nieuwe werkwijze worden uitgewerkt in verbetertrajecten met de hele regio. Sprints worden dat genoemd, een methode afkomstig uit de ontwerpwereld. In tegenstelling tot pilots, die volgens Klaren soms eindeloos kunnen doorgaan, heeft een sprint een duidelijke kop en staart. “Het totale ontwerp van een nieuwe werkwijze duurt drie tot vier maanden. Professionals zijn altijd in de lead bij de nieuwe klantreis en beginnen met een intensieve sessie van een sprintweek. In deze week worden medewerkers uitgeroosterd en wordt volgens de methode gewerkt aan een compleet nieuwe klantreis, inclusief afspraken over de implementatiedatum.”

Elkaar keihard nodig

Het ontwikkelen van een nieuwe werkwijze wordt altijd gedaan samen met het regionale netwerk van vvt-organisaties, huisartsen en ziekenhuizen in West- en Midden-Brabant onder leiding van projectleider Ellen Struijcken. Klaren: “We zetten hiermee een stap naar efficiënte en betaalbare thuiszorg. Het verzorgend wassen wordt door zoveel mogelijk organisaties in onze regio geïmplementeerd. Cruciaal is dat er een passend financieringsmodel met de verzekeraars komt.”

Een gezamenlijke aanpak van zo’n nieuwe werkwijze in de regio is belangrijk omdat de tijd van het schaarse personeel zo efficiënt en eerlijk mogelijk verdeeld moet worden en ook omdat zo de kwaliteit van zorg voor alle cliënten wordt verhoogd. Klaren: “We zijn afgestapt van het concurrentiemodel. Met elkaar ontwikkelen en delen we alles. Ook buiten Brabant. We hebben elkaar keihard nodig en elke medewerker moet zo goed mogelijk worden ingezet.”

Niemand de baas

Samenwerken in de regio is voor Klaren logisch in deze tijden. “Toen er nog geconcurreerd werd, ging het weliswaar sneller, maar nu zijn we effectiever omdat we het samen doen. We stappen af van het ego-perspectief en kiezen voor het ecosysteem waarin we samen verantwoordelijkheid dragen. In zo’n netwerk is niemand de baas. Dat vraagt om een andere manier van besturen met minder ego en meer gezamenlijke doelen. Dat geeft een andere dynamiek hoor, maar aan ego’s hebben we in ieder geval geen behoefte meer.”

Klaren vindt dan ook dat bestuurders een moreel appel op elkaar moeten doen om samen te werken en te onderzoeken waar het potentieel zit voor samenwerking. “Het maatschappelijke belang moet voorrang krijgen op het individuele belang van de organisatie. Ik vind dat wij dat goed doen met elkaar in Brabant.”

Respect voor onderhandelaars HLO

Het gebruik van technologie en ‘anders en slimmer werken’ is ook volgens het nieuwe Hoofdlijnenakkoord voor de Ouderenzorg (HLO) een belangrijke oplossing om meer cliënten te kunnen helpen met minder personeel. Klaren is blij met het HLO, en heeft respect voor het doorzettingsvermogen van de onderhandelaars van ActiZ, Mireille de Wee en Ellen Maat. Want door de val van het kabinet werd het nog spannend of het akkoord er zou komen.

Klaren: “Het is belangrijk vanwege de dubbele vergrijzing en medewerkers die niet meegroeien in die aantallen. We ondersteunen de richting ook. We blijven er zijn voor kwetsbare mensen die echt een plek nodig hebben in het verpleeghuis en we organiseren de zorg verder zo veel mogelijk thuis. Dat moet kunnen met behulp van technologie en de inzet van naasten. Ook met de combinatie met het Aanvullend Zorg- en Welzijnsakkoord (AZWA) en de nadruk die daarin ligt op domeinoverstijgende samenwerking in de regio ben ik blij.”

Betutteling

In het HLO wordt de methodiek reablement – het opnieuw aanleren van vaardigheden – gezien als een manier om de kwaliteit van leven van ouderen te behouden. Reablement is bij Thebe een onderdeel van ‘De Bedoeling’, die allereerst uitgaat van eigen regie en ‘mensen in hun kracht zetten’. Als dat niet meer gaat, leren medewerkers cliënten opnieuw vaardigheden aan, daarna komt de inzet van het eigen netwerk, het informele netwerk en technologie. Pas dan, op het allerlaatst, komen de professionele zorgmedewerkers van Thebe in beeld.

Klaren: “Ieder mens wil een betekenisvol leven leiden. Hoe fijn is het voor mensen zelf als ze nog invulling kunnen geven aan de dag in plaats van dat wij alles overnemen? Inmiddels groeien we uit de verzorgingsstaat-ideologie. Mensen een beetje betuttelen. De zeventigers van nu willen dat steeds vaker niet. Ze willen eigen regie houden en technologie gebruiken.”

Heilige graal

De Bedoeling is een manier om te vertellen hoe Thebe kijkt naar zorgverlening, maar ook naar samenwerking in de zorg. Iedereen die er komt werken, wordt vanaf de start ondergedompeld in De Bedoeling. Drie jaar geleden is deze visie opnieuw geformuleerd naar aanleiding van de zorgakkoorden en zijn technologie en het idee van ‘zo lang mogelijk thuis’ toegevoegd. Klaren: “Als zelfstandigheid niet meer haalbaar is, is samen zorgen het hoogste doel, onze heilige graal.”

Critici van het beleid zeggen weleens dat dit ‘nieuwe werken’ in de ouderenzorg eigenlijk betekent dat ouderen het zelf maar moeten oplossen. Klaren: “Ik zeg tegen die mensen dat het juist fijn is als een mevrouw zelf haar ogen kan druppelen en niet de hele ochtend zit te wachten op een medewerker van de thuiszorg, die misschien ook nog te laat komt. Die mevrouw mist daardoor mogelijk haar koffiemoment. Natuurlijk speelt de schaarste ook een rol. We weten dat we gewoon veel te weinig medewerkers hebben.”

Medewerkers meekrijgen

Bestaande medewerkers meekrijgen in het nieuwe werken, is een van de grootste bestuurlijke uitdagingen van Klaren. Juist daarom luistert ze op het gebied van innovaties voornamelijk naar de professionals zelf. De oogdruppelbril komt van een verpleegkundige van Thebe. “Hoe gaaf is het dat ze daar over mag vertellen op congressen, bij het ministerie van VWS en bij verzekeraars?”

Luisteren naar medewerkers is bij Thebe ook geïnstitutionaliseerd door in plaats van met een verpleegkundige adviesraad met een professionele raad te werken. Daar zitten naast verpleegkundigen en verzorgende ook behandelaren in, zoals specialisten ouderengeneeskunde en ggz-psychologen. “Zij beslissen mee, zijn ons klankbord en een aanjager van de transformatie.”

De nieuwe ‘Samenzorg-app’ ontwikkelde Thebe, in tegenstelling tot de gebruikelijke gezamenlijke aanpak, in eerste instantie wel voor de eigen organisatie. Dit om het tempo te versnellen. Direct na de sprint organiseerde de organisatie een webinar over de geleerde lessen. Landelijk schreven vijftig ouderenzorgorganisaties zich daarvoor in. Klaren: “In dit geval hebben we zelf even gas gegeven, maar zodra het af is, mag iedereen profiteren van wat wij hebben geleerd.”

De Samenzorg-app

Na een succesvolle pilot lanceren Thebe en techbedrijf Hello 24/7 de Samenzorg-app. De tool verbindt en activeert familie, vrienden en buren om samen de informele zorg te organiseren. “Zo verdelen we de last over meerdere schouders”, vertelt programmamanager strategie Karin Vink.

Om het samenspel met de informele zorg te versterken, organiseerde Thebe verdiepende designsprints met cliënten, vertegenwoordigers en zorgmedewerkers, die soms ook mantelzorger zijn. “Daaruit bleek de wens voor een laagdrempelige tool die de organisatie van samenzorg vergemakkelijkt en cliënten en naasten in de lead zet”, zegt Vink. Via een marktverkenning kwam Thebe uit bij Hello 24/7, opgericht door tech-ondernemer Arthur Clement. Zijn eigen ervaring als mantelzorger inspireerde hem tot de ontwikkeling van een digitale oplossing.

Normaliseren

“Wij willen niet professionaliseren, maar normaliseren”, aldus Vink. De Samenzorg-app is een communicatieplatform voor de informele zorg dat per (woon)zorglocatie of wijk beschikbaar wordt gesteld. In de app staat het verbinden en activeren van het brede sociale netwerk centraal: denk aan kleinkinderen, vrienden, buren of wijkgenoten die af en toe kunnen bijspringen met vervoer, wandelen of koken. De app ondersteunt naasten in het afstemmen en verdelen van de zorg. Het bestaat uit een gezamenlijke agenda, een centrale chat, een opslagmap en een verwijzing naar instructievideo’s. Daarnaast bevat de applicatie algemene informatie over bijvoorbeeld de aanschaf van hulpmiddelen, personenalarmering en de zorglocaties van Thebe. De tool heeft ook een taakverdeler. “Mantelzorgers zijn van nature niet geneigd om hulp te vragen. De app inspireert hen om dat wel te doen”, vertelt Clement.

Thebe-professionals zijn geen onderdeel van de Samenzorg-app, maar zij kunnen wel berichten sturen. Bijvoorbeeld over afspraken in de agenda, gespreksmomenten of taken die door de informele zorg opgepakt moeten worden. “Daarbij gaat het om afgesproken zaken waar de cliënt en het netwerk zelf zorg voor dragen”, meldt Vink.

Een belangrijke toevoeging is het verpleegkundig adviesgesprek, waarbij nieuwe cliënten en naasten ter voorbereiding online interactieve vragen krijgen toegestuurd. “Deze gaat over de Schijf van vijf van Vilans: wat kan een cliënt nog zelf, wat kan er aangeleerd worden, hoe ziet het sociale netwerk eruit, welke rol kunnen hulpmiddelen en technologie spelen en wat blijft er over voor de zorg”, zegt app-ontwikkelaar Clement. Het wijkteam ontvangt de antwoorden op voorhand digitaal, zodat de wijkverpleegkundige tijdens het gesprek kan doorvragen.

Tijdswinst

Afgelopen december tot april testte Thebe de Samenzorg-app onder zo’n veertig verpleeghuis- en wijkzorgcliënten. De betrokkenheid van het informele netwerk leidt volgens Vink tot diverse voordelen. Bijvoorbeeld een eenzame verpleeghuisbewoonster die door haar geheugenproblemen vergat deel te nemen aan dagbestedings- en welzijnsactiviteiten. De zorgmedewerkers voegden de activiteiten toe aan haar agenda. “Dankzij de notificaties in de app doet ze nu vaker mee aan activiteiten en is haar levensvreugde toegenomen.” Daarnaast ervaren wettelijke vertegenwoordigers minder stress. Zo was er een wijkzorgcliënt met een dochter die ver weg woont. “Doordat mevrouw in de app zelf een vriendin en buurvrouw toevoegde als netwerk, ontdekte de dochter dat zij ook hen om hulp kon vragen.”

De app ontzorgt ook medewerkers. “Voorheen moesten medewerkers bellen, mailen of wachten tot ze de eerste contactpersoon tegenkwamen. Een enorme onzichtbare werkbelasting”, aldus programmamanager Vink. “Door alle communicatie op één plek te centraliseren, zien zij of een taak of bericht is opgepakt en hoeven zij er niet meer achteraan te gaan.”

Budgetverschuiving

Medio juli bekrachtigden Thebe en Hello 24/7 de samenwerking. In oktober wordt de Samenzorg-app voor alle intra- en extramurale cliënten van Thebe beschikbaar. “De ambitie is dat 7.500 families binnen twee jaar gebruikmaken van de app”, zegt Vink. In de toekomst wordt de Samenzorg-app het communicatiemiddel van Thebe over informele zorgzaken.

Momenteel wordt de app bekostigd met de innovatiegelden uit de maandtarieven, het gebruik ervan is gratis voor de cliënten en naasten. Daarnaast heeft Thebe strategische keuzes gemaakt om opbrengsten van personeel naar andere oplossingen zoals de Samenzorg-app te verschuiven. De app is toepasbaar voor andere cure- en care-organisaties. Vink en Clement hopen dat de tool gedurende de gehele klantreis van een oudere met een hulpvraag de standaard wordt. Vink: “We sluiten aan op de HLO-visie dat de ouderenzorg geen zorg- maar een samenlevingsvraagstuk is.”

Auteurs: Laura van Elst, Suzanne Bremmers